Tα ΚΟΛΠΑ των Αιρέσεων

 Τις ιδρύουν ψευδοπροφήτες και αλίμονο σε όποιον θελήσει να τις εγκαταλείψει.

Είναι πληγωμένος, χάνει αίμα και τρέχει σαν τρελός στα χωράφια. Φτάνει σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο. Βρίσκεται σε κατάσταση σοκ, του κόβεται η ανάσα. «Με πυροβόλησαν κατά τη διάρκεια μιας ληστείας», τραυλίζει. Δε λέει όμως την αλήθεια. «Τι ακριβώς συνέβη;», τον ρωτούν οι αστυνομικοί. Ο άντρας κλαίει και στη συνέχεια καταρρέει. Δείχνει ένα αγρόκτημα στους κοντινούς λόφους. «Ήταν η κόλαση!». Συνέβη μια νύχτα του Μαΐου του 1988 στην περιοχή της Κοζέντζα στη βόρεια Ιταλία. Οι άντρες περικύκλωσαν το στάβλο και όρμησαν μέσα, αντικρίζοντας μια σκηνή από ταινία τρόμου: 60 άτομα ντυμένα στα λευκά, ξυπόλυτα και ιδρωμένα, έψελναν με χαμηλή φωνή ένα μυστηριώδες μοιρολόγι. Μια ιέρεια στο κέντρο του χώρου διεύθυνε το χορό. Στο δάπεδο σκορπισμένα χρήματα, όπλα, μια φωτογραφία ενός μικρού παιδιού που είχε απαχθεί πριν από μήνες στο Τορίνο και το πτώμα ενός νεαρού οπαδού που τον είχαν κυνηγήσει και σκοτώσει με πυροβολισμούς, ενώ προσπαθούσε και αυτός να το σκάσει.

Διεθνές σήμα κινδύνου

Επρόκειτο για την αίρεση του Ροζάριο, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του εβδομήντα και αναπτύχθηκε χωρίς να το γνωρίζουν οι αρχές, κατορθώνοντας να στρατολογήσει περισσότερους από 800 οπαδούς. Όμως στον υπόλοιπο κόσμο το σήμα κινδύνου είχε σταλεί προ πολλού. Το 1978 στο χωριό Τζονστάουν (Γουιάνα), 923 οπαδοί της αίρεσης «Ναός του Λαού» είχαν αυτοκτονήσει με υδροκυάνιο, παρακινούμενοι από τον παρανοϊκό «γκουρού» Τζιμ Τζόουνς. Παρόμοια επεισόδια είχαν συμβεί το 1985 στις Φιλιππίνες και το 1987 στη Νότια Κορέα. Το επεισόδιο όμως του 1988 έδωσε την αφορμή να ερευνηθεί σε βάθος το φαινόμενο των αιρέσεων. Το αποτέλεσμα ήταν μια έκθεση που αποκάλυψε την ύπαρξη, σε ευρωπαϊκό έδαφος αλλά και διεθνώς, συστημάτων «επιστημονικά μελετημένων για να καταστρέφουν την ψυχική αντίσταση των ατόμων, να τα μετατρέπουν σε άβουλα όργανα, χωρίς κρίση, που υπακούν τυφλά, έτοιμα να σπαταλήσουν τις περιουσίες τους για χάρη των γκουρού». Οι ομάδες που συνδέονται με το σατανισμό, τη μαγεία ή τη μαύρη μαγεία ή οτιδήποτε έχει στόχο την εκμετάλλευση και τη χειραγώγηση ψυχολογικά αδύνατων ατόμων είναι πολλές χιλιάδες. Ο αριθμός των οπαδών τους στην Ευρώπη ξεπερνά κατά πολύ το ένα εκατομμύριο!

Πώς ξεφυτρώνουν οι «Άγιοι»

Τι ακριβώς είναι οι αιρέσεις; Συνήθως είναι παρωδίες θρησκευτικών οργανώσεων ή δήθεν κοινωνικές κινήσεις με ιδιαίτερους στόχους και μεθόδους. Διευθύνονται από χαρισματικούς αρχηγούς, που συνήθως κατέχονται από έμμονες ιδέες, και βασίζονται κατά μεγάλο μέρος σε τελετουργίες. Όσο περισσότερο συμμετέχουν οι οπαδοί στις τελετουργίες τόσο περισσότερο γίνονται «διαφορετικοί» και συνδέονται ψυχολογικά με την οργάνωση. Αυταρχικοί, δεσποτικοί, ικανοί να «ανακατεύουν τα χαρτιά» τους, οι «άγιοι» των αιρέσεων μπορεί να επικαλούνται ιδεολογίες φαινομενικά ακίνδυνες (από την επιδίωξη της εσωτερικής ειρήνης μέσω γιόγκα διαλογισμού, μέχρι τη λατρεία εξωτικών θεοτήτων), αλλά σχεδόν πάντα καταλήγουν στην εξαπάτηση ή και την κακοποίηση των ίδιων των οπαδών τους ή την υποδαύλιση του φυλετικού μίσους.

Μυστικά και απειλές

Στις αιρέσεις η είσοδος είναι εύκολη αλλά η έξοδος πολύ δύσκολη. Οι πιέσεις είναι μεγάλες, όπως και οι απειλές, ο φόβος ότι θα μείνουν μόνοι, αφού έχουν πλέον κόψει τους δεσμούς με τον έξω κόσμο και η αίρεση θεωρείται γι’ αυτούς το μοναδικό σημείο αναφοράς, η «οικογένεια». Άλλο πρόβλημα είναι η μυστικότητα που απαιτείται, κυρίως στα πιο υψηλά κλιμάκια, και συχνά η συμμετοχή σε παράνομες δραστηριότητες. Οι ειδικοί υποδιαιρούν τις αιρέσεις σε τρεις κατηγορίες: τις αιρέσεις της αποκαλύψεως, τις νεανικές αιρέσεις, και τα αιρετικά «λόμπι» (κοινότητες).

1. Οι «αποκαλυπτικές» αιρέσεις πιστεύουν ότι πρέπει να βοηθήσουν στην καταστροφή του κόσμου, αρχίζοντας ορισμένες φορές από αυτές τις ίδιες. Για παράδειγμα μια τέτοια αίρεση ήταν η ομάδα Αum Shinrikyo, η ιαπωνική αίρεση που το 1995 διέσπειρε στο Μετρό του Τόκυο ένα αέριο που παραλύει τα νεύρα, προκαλώντας δεκάδες θύματα.

2. Οι νεανικές αιρέσεις είναι κυρίως ομάδες αφοσιωμένες στο σατανισμό ή στη μαύρη μαγεία. Οι ακόλουθοί τους οδηγούνται από την επιθυμία «υπέρβασης» μέσω του έκλυτου σεξ, των ναρκωτικών, του εγκλήματος. Στο εσωτερικό τους μπορούν να πραγματοποιούνται οι πιο μακάβριες τελετουργίες, από το ξέθαμα και το διαμελισμό πτωμάτων που πρέπει να γευτούν οι οπαδοί ώστε να παγιώσουν τον όρκο αίματος που δίνουν, μέχρι το φόνο. Υπάρχουν δύο πρόσφατα παραδείγματα. Πρώτον, η περίπτωση των Ζώων του Σατανά, που διαλύθηκε από την αστυνομία το 2004 ύστερα από την δολοφονία μιας γυναίκας. Και, δεύτερον, των Αγγέλων των Σοδόμων, που καλούσαν σπουδαστές σε συναυλίες ροκ και στη συνέχεια τους παρείχαν το επικίνδυνο παραισθησιογόνο LSD. Ανεξήγητες εξαφανίσεις και δολοφονίες φαίνονται ότι συνδέονται με αιρέσεις αυτού του τύπου.

3. Περισσότερες είναι οι οργανώσεις των αιρετικών κοινοτήτων. Αυτές συνδέονται με τα πνευματιστικά θέματα και τις ανατολικές τέχνες, είναι δομημένες ιεραρχικά σε σχήμα πυραμίδας και έχουν μεγάλο κύκλο δραστηριοτήτων. Ορισμένες εμφανίζονται σαν φιλανθρωπικές οργανώσεις νόμιμα ιδρυμένες, άλλες είναι μυστικές. Σύμφωνα με τους ερευνητές υπάρχουν επαφές ανάμεσα σε ορισμένες από αυτές τις οργανώσεις και την κυκλοφορία οργάνων για μεταμόσχευση, την παιδεραστία και το εμπόριο ναρκωτικών. Φαίνεται ότι ο υπόκοσμος λειτουργεί καλύτερα όταν προστεθεί και μια δόση μυστικισμού. Μια υποκατηγορία είναι οι ψυχοαιρέσεις. Σε αυτές φαίνεται να ανήκει και η Σαηεντολογία, η πλούσια και αμφιλεγόμενη «Εκκλησία» που ίδρυσε ο Ρον Χάμπαρντ.

Παρηγοριά και διαλογισμός

Οι ψυχοαιρέσεις «ψαρεύουν» τα μέλη τους με διάφορες μεθόδους. Από την παραδοσιακή διαφήμιση μέχρι τις ιστοσελίδες στο ίντερνετ. Οργανώνουν σεμινάρια ταχείας απομνημόνευσης, συνεδρίες εναλλακτικής ιατρικής, τεστ για να εκτιμηθούν και να αυξηθούν οι διανοητικές ικανότητες, συνεδρίες χειρομαντείας ή χαλάρωσης μέσω γιόγκα, συνέδρια αφιερωμένα στο διαλογισμό ή στην αυτοθεραπεία. Ύστερα από μια πρώτη συνάντηση, τα άτομα καλούνται να ακολουθήσουν την «προπαιδευτική διαδρομή», κατά τη διάρκεια της οποίας, με δοκιμασμένες τεχνικές, γίνεται εκμετάλλευση της ψυχολογικής κατάστασης των συμμετεχόντων, ώστε να πέσουν στην παγίδα όχι μόνο οι «αναξιοπαθούντες» αλλά ακόμα και άτομα κύρους ή διασημότητες.

Σε μια εύθραυστη και ανασφαλή κοινωνία όπως η δική μας, οι στιγμές οικονομικής ή συναισθηματικής κρίσης δεν είναι καθόλου σπάνιες. Ένα πένθος στην οικογένεια, οικονομικά και εργασιακά προβλήματα, λίγη κατάπτωση ωθούν πολλούς να προσχωρήσουν σε μια αίρεση. Γενικά οι ψυχοαιρέσεις προσφέρουν στα άτομα μια επανεκτίμηση της ζωής και, με σίγουρη σχεδόν πάντα την επιτυχία, τους εξηγούν από ποια πράγματα έχουν ανάγκη. Και αυτά έχουν πάντα σχέση με τη δραστηριότητα της αίρεσης. Η αίρεση υπόσχεται το ξεπέρασμα κάθε εμποδίου, όταν ακολουθεί κανείς μια καθορισμένη διαδρομή. Στο τέλος ο οπαδός αναθέτει τα πάντα στην οργάνωση. Χωρίς την άδεια του «γκουρού» δεν έχει το κουράγιο και τη δύναμη να κάνει οτιδήποτε, ούτε καν μια επίσκεψη στο γιατρό ή ένα γεύμα με τους γονείς του.

Κατακερματισμός της αυτοεκτίμησης

Από την ώρα που θα στρατολογηθεί ψυχολογικά ο οπαδός αρχίζουν τα προβλήματα. Σεμινάρια και τελετές κοστίζουν όλο και περισσότερο. Κάθε νέα συνάντηση έχει σαν σκοπό τη δημιουργία φοβίας προς τις παραδοσιακές αξίες και αισθημάτων ενοχής απέναντι στην αίρεση, ώστε να καταστραφεί η διανοητική ισορροπία και η αυτοεκτίμηση του οπαδού και να πειστεί ότι χωρίς τη βοήθεια του «γκουρού» δεν μπορεί πια να υπάρχει. Για να πληρώσουν τα «σεμινάρια» ή να υποστηρίξουν την οργάνωση, υπάρχουν άτομα που ξοδεύουν τις οικονομίες τους, πωλούν αυτοκίνητα και σπίτια. Στους καλύτερους μαθητές προτείνεται να εργασθούν σαν «στρατολόγοι» νέων μελών, για να καλύψουν τα χρέη τους στην οργάνωση. Οι ψυχοαιρέσεις χρησιμοποιούν σαν «πιστοποιητικά» (testimonial) οπαδούς υψηλού επιπέδου, όπως είναι ο Τομ Κρουζ για τη Σαηεντολογία, οι οποίοι αναφέρουν πώς άλλαξε η ύπαρξή τους προς το καλύτερο μετά από τη συνάντησή τους με την ομάδα. Ο οπαδός υφίσταται μια πραγματική ψυχολογική αλλαγή. Ο αρχηγός της αίρεσης γίνεται γι’ αυτόν το μόνο σημείο αναφοράς. Γι’ αυτόν είναι διατεθειμένος να υποστεί ταπεινώσεις ακόμα και να γίνει σκλάβος του.

Σβησμένες μνήμες

Στο μεταξύ «ανατέλλει» η φάση της απομόνωσης. Ο αρχηγός εξηγεί στον οπαδό ότι η οικογένειά του (δήθεν για «καρμικούς» λόγους) του αποκλείει τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί και είναι η μοναδική αιτία των προβλημάτων του. Μπορεί να τον κάνει να «θυμηθεί» ότι σαν παιδί είχε πέσει θύμα βίαιης συμπεριφοράς και είχε υποστεί άλλες ταλαιπωρίες. Ο οπαδός τότε παύει πλέον να εμπιστεύεται τους γονείς του. Γίνεται όλο και πιο ανασφαλής σχετικά με το παρελθόν και το παρόν. Η αντίδρασή του είναι η ακόμα μεγαλύτερη προσκόλληση στην ομάδα. Κόβει τις γέφυρες με τους αγαπημένους του και τους παλιούς φίλους του. Το μοναδικό δυνατό μέλλον γι’ αυτόν βρίσκεται στην αίρεση. Για να αποθαρρύνονται οι προσωπικές πρωτοβουλίες, οι οπαδοί πρέπει να πάψουν να είναι υπεύθυνοι, διδάσκονται μια κρυφή γλώσσα, ώστε να γίνεται δύσκολη η επικοινωνία με τον έξω κόσμο, και πείθονται ότι είναι οι εκλεκτοί ενός θεϊκού σχεδίου.

Όπως στην κοινότητα Ντάμανχουρ (Damanhur), που ιδρύθηκε το 1975 από τον «φιλόσοφο» και «θεραπευτή» Ομπέρτο Αϊράουντι, το λεγόμενο Γεράκι, ισόβιο πνευματικό καθοδηγητή της αίρεσης. Αποτελείται από καμιά σαρανταριά χωριά στους πρόποδες των Άλπεων. Το Ντάμανχουρ φιλοξενεί εκατοντάδες άτομα. Στην ιστοσελίδα του διαβάζει κανείς ότι οι γνώσεις του Γερακιού προέρχονται «από τον πνευματικό δεσμό που έχει δημιουργήσει η Ντάμανχουρ με τις θεϊκές δυνάμεις της νέας χιλιετίας».

Προδομένη αγάπη

Συνήθως, οι απόψεις τους είναι αλλοπρόσαλλες και επικίνδυνες. Για παράδειγμα, υπάρχουν αιρέσεις που είναι υπέρ της τεκνοποίησης, αλλά υποστηρίζουν ότι ένα παιδί, από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο, είναι μέλος της κοινότητας η οποία αντικαθιστά τους γονείς στην εκπαίδευση, όπως ακριβώς συμβαίνει στην κοινότητα Ντάμανχουρ ή ακόμη και μεταξύ των λεγόμενων «Παιδιών του Θεού». Όταν κάποιος γίνεται μέλος μιας ψυχοαίρεσης δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται ακριβώς για μια αίρεση.

Ο Αμερικανός μελετητής Στίβεν Χάσσαν λέει ότι, ενώ είναι αλήθεια ότι το εγώ του οπαδού παραμένει κρυμμένο κάτω από το εγώ της αίρεσης, για να επανεμφανιστεί αρκεί μια διέγερση.

Όμως, αν κάποιος αποφασίσει να καταγγείλει τις μεθόδους της οργάνωσης, τότε τι θα συμβεί; Πριν από καιρό εμφανίστηκαν σε ιστοσελίδες του ίντερνετ μηνύματα πρώην μελών της ομάδας Arkeon που αυτοπροσδιορίζεται ως «ατομική διαδρομή ανάπτυξης, πληροφόρησης και εξέλιξης της προσωπικής δύναμης και της ηγετικής ικανότητας». Άτομα που αποχώρησαν κατήγγειλαν τεχνικές πλύσης εγκεφάλου και ψυχολογικών πιέσεων. Οι οπαδοί της Arkeon, θεωρώντας δυσφημιστικές παρόμοιες ενέργειες, ζήτησαν από διάφορες εισαγγελικές αρχές να παρέμβουν, απαγορεύοντας τη λειτουργία της εν λόγω ιστοσελίδας. Η αίτηση απορρίφθηκε

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ FOCUS 17 Οκτωβρίου 2007