Προβληματισμός τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας γιά τό Οὐκρανικό Ἐκκλησιαστικό ζήτημα.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας συνῆλθε στίς 4 Ἰανουαρίου 2019 καί μελέτησε ἐνδελεχῶς τό ἀπό 24ης Δεκεμβρίου 2018 Γράμμα τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, σχετικῶς μέ τό Οὐκρανικό Ἐκκλησιαστικό ζήτημα. Ἐν συνεχείᾳ στίς 14 Ἰανουαρίου 2019 ἀπεστάλη τό ἀκόλουθο ἀπαντητικό Γράμμα.
Ἔκτοτε κυκλοφόρησαν εὐρέως οἱ θέσεις διαφόρων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἐνῶ προσφάτως πληροφορηθήκαμε ὅτι διαρρέουν ἀποσπάσματα τοῦ ἐν λόγω Γράμματος, συνοδευόμενα ἀπό αὐθαίρετους ὑπαινιγμούς καί συσχετισμούς. Κατόπιν τούτου κρίθηκε Συνοδικῶς (7 Μαρτίου 2019) ἀναγκαῖο νά δημοσιοποιηθεῖ ἀκέραιο.
Τά προηγηθέντα Γράμματα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, τά ὁποῖα ἀπεστάλησαν στίς 10 Ὀκτωβρίου καί 7 Νοεμβρίου 2019πρός τον ΜακαριώτατονΠατριάρχην Ρωσίας κ.κ. Κύριλλον ἔχουν ἤδη δημοσιοποιηθεῖ στίς 23 Νοεμβρίου 2018.
***
Παναγιώτατε καί Θειότατε Αρχιεπίσκοπε Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οικουμενικέ Πατριάρχα, εν Χριστώ τω Θεώ λίαν άγαπητέ καί περιπόθητε άδελφέ καί συλλειτουργέ της ήμών Ταπεινότητος, Κύριε Βαρθολομαίε, τήν Ύμετέραν Θειοτάτην Παναγιότητα εν Κυρίφ κατασπαζόμενοι, ύπερήδιστα προσαγορεύομεν.
«Ό έπιφανείς Χριστός ό Θεός ήμών καί τόν κόσμον φωτίσας» εϊθε νά καταυγάζη τάς σκέψεις, τάς αποφάσεις καί ενεργείας πάντων τών ‘Ορθοδόξων κατά τό Νέον ‘Έτος κατευθύνων τήν Έκκλησίαν, «ην περιεποιήσατο δια του ιδίου αίματος» εις όδούς ειρήνης.
Συνελθόντες έν Συνόδω τήν 4ην Ιανουαρίου 2019 άνέγνωμεν ένδελεχώς τό άπό 24ης Δεκεμβρίου 2018 άποσταλέν Γράμμα της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος καί έκτενώς ήσχολήθημεν μετά του θέματος της χορηγήσεως αύτοκεφαλίας εις τήν έν Ούκρανία Όρθόδοξον Έκκλησίαν. Μετ’ ειλικρινούς σεβασμού καί άγαπώσης παρρησίας, ώς πάντοτε, συνοψίζομεν τήν έκτίμησιν της κατ’ Άλβανίαν Εκκλησίας, κυρίως ώς πρός τά άφορώντα εις τάς ενεργείας τού Αγίου Πνεύματος.
Είναι ήδη γνωστή ή άσκηθεΐσα ήμετέρα κριτική πρός τήν Έκκλησίαν της Ρωσίας διά τήν άρνησιν νά μετάσχη εις τήν Άγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον της ‘Ορθοδόξου Εκκλησίας έν Κρήτη. Όμοίως καί προσφάτως διά τήν σπουδήν νά διακόψη τήν εύχαριστιακήν κοινωνίαν μετά τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Είδικώτερον εις έπιστολήν ήμών (7 Νοεμβρίου 2018) μεταξύ άλλων έπεσημάναμεν εις τόν Μακαριώτατον Πατριάρχην Μόσχας κ. Κύριλλον οτι: «…Είναι δυνατόν ή άπόφασις καί ή έντολή της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ρωσίας νά άκυρώνη τήν ένέργειαν τού Αγίου Πνεύματος εις τούς ‘Ορθοδόξους ναούς, οί όποιοι λειτουργούν ύπό τήν δικαιοδοσίαν τού Οικουμενικού Πατριαρχείου; ….Όμολογούμεν οτι είναι άδύνατον νά συμφωνήσωμεν μέ τοιαύτας άποφάσεις. Ή Θεία Εύχαριστία, τό άσυλλήπτου ίερότητος καί μοναδικής σημασίας μυστήριον, έπιβάλλεται νά μένη εκτός οιασδήποτε έκκλησιαστικής διενέξεως».
Ό αύτός πόνος καί ή αγωνία διά τήν διαφύλαξιν της ένότητος της ‘Ορθοδόξου Εκκλησίας υποχρεώνει ήμάς νά διατυπώσωμεν θεμελιώδη άμφιβολίαν, ώς πρός τήν έπικύρωσιν άναδρομικώς χειροτονιών τελεσθεισών ύπό καθηρημένου, άφωρισμένου καί άναθεματισμένου προσώπου. Ή πολιτεία του τελέσαντος τάς έν λόγφ πράξεις κ. Φιλάρετου Ντενισένκο (πρωταγωνιστοΰ της έν Ουκρανία εκκλησιαστικής κρίσεως) είναι άποκαλυπτική. Χειροτονηθείς ‘Επίσκοπος του Πατριαρχείου Μόσχας’ τό 1962, διετέλεσεν μεταξύ άλλων Πρόεδρος του Τμήματος ‘Εξωτερικών Υποθέσεων αύτοΰ καί Μητροπολίτης Κιέβου. Τό 1991 έζήτησεν αύτοκεφαλίαν, ούχί άπό τό Οίκουμενικόν Πατριαρχεΐον, άλλά από τήν κατ’ αύτόν τότε «Μητέρα Έκκλησίαν», τό Πατριαρχεΐον Μόσχας. Τό 1992 καθηρέθη, ένω τό 1997 άφωρίσθη καί άνεθεματίσθη ύπό της ‘Εκκλησίας τής Ρωσίας, οργανικού μέλους τής Μιας, Αγίας, Καθολικής καί Αποστολικής ‘Εκκλησίας, τών ενεργειών τούτων άναγνωρισθεισών ύπό πασών τών ‘Ορθοδόξων Αύτοκεφάλων ‘Εκκλησιών.
Όσον χρόνον ό κ. Φιλάρετος ήτο καθηρη μένος καί άναθεματισμένος έτέλεσεν άντικανονικώς τελετουργίας, μή συνιστώσας έγκυρα μυστήρια. Συνεπώς καί αί τελεσθεΐσαι ύπ’ αύτοΰ χειροτονίαι είναι άνυπόστατοι, κεναί, στερούμεναι τής θείας χάριτος καί τής ενεργείας του Αγίου Πνεύματος. Μεταξύ αύτών καί αί χειροτονίαι εις διάκονον, πρεσβύτερον καί τελικώς εις έπίσκοπον του γραμματέως αύτού Σεργκέι Ντουμένκο, νυν Μητροπολίτου ‘Επιφανίου. ‘Εν τω Ύμετέρω Εράμματι τής 24ης Δεκεμβρίου 2018 σημειούται: «…άποκαταστήσαντες τούτους εις τούς οικείους αύτοΐς άρχιερατικούς καί ιερατικούς βαθμούς…». Διερωτώμεθα, όμως, κατά πόσον αί τελεσθεΐσαι ύπό του κ. Φιλαρέτου χειροτονίαι, άφωρισμένου καί άναθεματισμένου όντος, άπέκτησαν, έξ ύστέρου, άνευ κανονικής χειροτονίας άγιοπνευματικήν έγκυρότητα καί γνησίαν σφραγίδα άποστολικής διαδοχής.
Πανορθοδόξως άναγνωρίζεται ώς θεμελιώδης έκκλησιολογική αρχή ότι αί χειροτονίαι τών σχισματικών καί αιρετικών, ώς «μυστήρια» έξω τής ‘Εκκλησίας τελεσθέντα, είναι άκυροι, πολλώ δέ μάλλον αί χειροτονίαι ύπό καθαιρεθέντος καί άφορισθέντος. Ή βασική αύτη άρχή, ή άρρήκτως συνδεομένη μετά τής περί Αγίου Πνεύματος ‘Ορθόδοξου διδασκαλίας, άποτελοΰσα άπαρασάλευτον κρηπΐδα τής άποστολικής διαδοχής τών ‘Ορθοδόξων ‘Επισκόπων, πεποίθαμεν ότι δέν δύναται νά παραθεωρηθή.
Δυσκολευόμεθα νά κατανοήσωμεν ότι τά άκυρα καί άνυπόστατα καθίστανται «κατ’ οίκονομίαν» πνευματοφόρα· ότι πράξεις άποτελοΰσαι έπανειλημμένην βλασφημίαν κατά του Αγίου Πνεύματος, (όπως ή έπίκλησις ύπό του τότε άφωρισμένου κ. Φιλαρέτου «ή θεία Χάρις… προχειρίζεται… εύξώμεθα ύπέρ αύτοΰ ϊνα έλθη έπ’ αύτοΰ ή Χάρις τοΰ Παναγίου Πνεύματος»), άναγνωρίζονται έκ των υστέρων «κατ’ οίκονομίαν». Είναι δέ, τέλος, γνωστόν δτι κατά τήν πρόσφατον Ένωτικήν Σύνοδον ή επιλογή καί εκλογή του νέου Προκαθημένου της ‘Εκκλησίας της Ουκρανίας ύπήρξεν αποτέλεσμα της επιμονής του κ. Φιλαρέτου, σήμερον πλέον επισήμως αποκαλουμένου έν Ουκρανία «Άγιωτάτου ‘Επιτίμου Πατριάρχου Κιέβου καί πάσης Ρώς-Ούκρανίας». Κατόπιν όλων των άνωτέρω διερωτώμεθα διά την προσθήκην του ονόματος του Μητροπολίτου Έπιφανίου εις τά Ιερά Δίπτυχα.
Ή έπιδιωχθεΐσα είρήνευσις μεταξύ των ‘Ορθοδόξων Ούκρανών, οί όποιοι έχουν ύποστή κατά τό παρελθόν ποικίλους διωγμούς ύπό άθεϊστικών καθεστώτων, μέχρι τούδε δέν έχει έπιτευχθή. ‘Εφόσον έκατομμύρια ‘Ορθοδόξων πιστών, ύπό τόν Μητροπολίτην Όνούφριον (συμφώνως προς στατιστικήν του ‘Ιανουαρίου 2018 ώργανωμένων εις 12.069 ενορίας ύπό 90 Αρχιερείς καί άριθμούντων 12.283 κληρικούς, 251 Μονάς καί 4412 μοναχούς) ήρνήθησαν νά μετάσχουν εις τήν διαδικασίαν χορηγήσεως τής αύτοκεφαλίας, διακόψαντες μάλιστα τήν εύχαριστιακήν κοινωνίαν μετά τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. ‘Ενώ κατά τό παρελθόν τό έκκλησιαστικόν πλήρωμα τών χωρών (Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Εεωργίας, Πολωνίας, Αλβανίας, Τσεχίας καί Σλοβακίας), εις τάς όποιας έχορηγήθη αύτοκεφαλία, ύπήρξεν ήνωμένον.
Λυπούμεθα, διότι έπαληθεύθησαν αί άνησυχίαι, τάς όποιας ειχομεν διατυπώσει εις τήν τριμελή άντιπροσωπείαν τού Οικουμενικού Πατριαρχείου (‘Ιούλιος 2018) καθώς καί κατά τήν προσωπικήν ήμών συνάντησιν έν Κρήτη (‘Οκτώβριος 2018): Αντί είρηνεύσεως καί ένότητος τών ‘Ορθοδόξων τής Ούκρανίας, έπαπειλεϊται ό κίνδυνος διασπάσεως τής ένότητος τής άνά τόν κόσμον ‘Ορθοδοξίας.
Αί προβλέψεις δτι ή παρούσα διασάλευσις καί ό εμφανής διχασμός θα διαρκέσουν έπ’ ολίγον καί ότι όλαι αί Αύτοκέφαλοι ‘Ορθόδοξοι Έκκλησίαι τελικώς θά άποδεχτούν τά γενόμενα, διά τούς γνωρίζοντας στοιχειωδώς τήν ίστορίαν τών έκκλησιαστικών σχισμάτων καί τήν άντοχήν τού θρησκευτικού φανατισμού, μόνον ώς άβάσιμοι εκτιμήσεις δύνανται νά εκληφθούν. Αλλά καί αί καθησυχαστικαί ύποθέσεις ένίων ότι τούτο ϊσως πραγματοποιηθή τόν… έπόμενον αιώνα είναι μάλλον κυνικαί. Σοβαρά τραύματα μή έγκαίρως άντιμετωπισθέντα δέν θεραπεύονται ύπό τού χρόνου. Συνηθέστερον έπεκτείνονται καί εξελίσσονται εις άνιάτους πληγάς.
Ή διαμορφωθείσα σήμερον κατάστασις απαιτεί νέας προσεγγίσεις καί έμπνευσμένας πρωτοβουλίας διά τήν προώθησιν της ειρήνης έν Ουκρανία, πρό πάντων δέ διά τήν διαφύλαξιν της επικινδύνως τρωθείσης ένότητος της’ ‘Ορθοδοξίας. Πρός τήν κατεύθυνσιν αύτήν πιστεύομεν άκραδάντως δτι λύσιν άποτελεΐ ή καταφυγή είς τήν άγιοπνευματικήν συνοδικότητα, τήν τονισθεΐσαν περιτράνως έν Κρήτη: «Ή ‘Ορθόδοξος ‘Εκκλησία έκφράζει τήν ένότητα καί καθολικότητά της έν Συνόδφ. Ή συνοδικότητα διαπνέει τήν όργάνωσιν, τόν τρόπον πού λαμβάνονται αί άποφάσεις καί καθορίζεται ή πορεία της» (Μήνυμα της Αγίας καί Μεγάλης Συνόδου, παρ.1).
Ού παύομεν φρονοΰντες ότι μοναδικής άξίας έπιτεύγματα των ‘Ορθοδόξων κατά τάς τελευταίας δεκαετίας ύπήρξαν αί Πανορθόδοξοι Συνάξεις των Προκαθημένων καί ή Αγία καί Μεγάλη Σύνοδος της ‘Ορθοδόξου ‘Εκκλησίας, τη άόκνω προσπαθεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου καί προσωπικώς της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος. Στοιχούσα τω περί συνοδικότητος πνεύματι της Αγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ή κατ’ Αλβανίαν ‘Ορθόδοξος Αύτοκέφαλος ‘Εκκλησία άπευθύνει θερμήν παράκλησιν, όπως τό Οίκουμενικόν Πατριαρχειον, άξιοποιούν τό κατ’έξοχήν προνόμιον τού συντονισμού των ‘Ορθοδόξων ‘Εκκλησιών, συγκαλέση τό συντομώτερον δυνατόν Πανορθόδοξον Σύναξιν ή Σύνοδον, προκειμένου νά προληφθή ό έμφανής κίνδυνος δημιουργίας οδυνηρού Σχίσματος, άπειλούντος τήν άξιοπιστίαν της ‘Ορθοδοξίας καί τήν πειστικήν αύτής μαρτυρίαν είς τόν σύγχρονον κόσμον.
Έκ βαθέων εύχόμεθα καί ταπεινώς δεόμεθα, όπως ό έν Τριάδι Θεός κατευθύνη τά διαβήματα πάντων ήμών πρός διασφάλισιν της ένότητος της ‘Ορθοδοξίας. «Ό δέ Θεός της ελπίδος πληρώσαι ύμάς [καί ήμάς] πάσης χαράς και ειρήνης έν τω πιστεύειν, είς τό περισσεύειν ύμάς [καί ήμάς] έν τη έλπίδι έν δυνάμει Πνεύματος Αγίου. (Ρωμ. 15:13).
‘Επί δέ τούτοις, άσπαζόμενοι Ύμάς φιλήματι άγίω, διατελούμεν μετά πάσης τιμής καί βαθυτάτης άγάπης έν Χριστώ τω έπιφανέντι Θεώ καί φωτίσαντι τόν κόσμον.
Έν Τφάνοις, 14 ‘Ιανουαρίου 2019
Της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος,
Ελάχιστος εν Κυρίω Αδελφός
+ό Τιράνων Αναστάσιος, πρόεδρος