Μετάνοια, Βάπτισμα καί Θεῖος Φωτισμός

π. Βασιλείου Καλλιακμάνη

 1. Τό Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα (Ματθ. 4, 12-17).”Tῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι ὁ Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ, ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· «Γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς». Ἀπὸ τότε ἤρ ξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν” .

2. Νεοελληνική ἀπόδοση Τότε ἄκουσε ὁ Ἰησοῦς ὅτι ὁ Ἰωάννης συνελήφθη καί φυλακίστηκε καί ἔφυγε καί πῆγε στή Γαλιλαία. Ἀλλά ἐκεῖ, ἄφησε τή Ναζαρέτ καί πῆγε καί ἐγκαταστάθηκε στήν Καπερναούμ, πόλη παραθαλάσσια, στά ὅρια μεταξύ τῶν φυλῶν Ζαβουλών καί Νεφθαλείμ. Ἔτσι ἐκπληρώθηκε αὐτό πού εἶπε ὁ Θεός διά τοῦ προφήτου Ἡσαΐου, πού λέγει: “Γῆ Ζαβουλών καί γῆ Νεφθαλείμ, περιοχές παραθαλάσσιες, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν! Ὁ λαός σας, πού μέχρι τώρα ζοῦσε στό σκοτάδι, εἶδε ἕνα φῶς μεγάλο! Σ’ αὐτούς πού ζοῦσαν σέ χώρα, ἐπάνω στήν ὁποία ἁπλωνόταν ἡ σκιά τοῦ θανάτου, σ’ αὐτούς ἀνέτειλε τό Φῶς!”. Ἀπό τότε ἄρχισε ὁ Ἰησοῦς νά κηρύττει καί νά λέγει: “Μετανοεῖτε. Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν εἶναι πιά κοντά σας!”.

3. Θεολογική καί κοινωνική προσέγγιση:

α) Μετά τή βάπτιση στόν Ἰορδάνη ποταμό ὁ Ἰησοῦς ἀναχώρησε στήν ἔρημο, ὅπου πειράσθηκε ἀπό τό διάβολο. Ὕστερα ἀπό νηστεία σαράντα ἡμερῶν, κι ἀφοῦ πείνασε, παρουσιάζεται ὁ διάβολος λέγοντας: «Ἄν εἶσαι Υἱός τοῦ Θεοῦ, πές νά γίνουν αὐτές οἱ πέτρες ψωμιά». Κι Ἐκεῖνος ἀπαντᾶ: «Ὁ ἄνθρωπος δέ ζεῖ μόνο μέ ψωμί, ἀλλά μέ κάθε λόγο τοῦ Θεοῦ». Τόν ὁδηγεῖ ἐν συνεχείᾳ στά Ἱεροσόλυμα καί στό πιό ψηλό μέρος τοῦ ναοῦ καί τοῦ λέει: «Πέσε κάτω, θά σέ σηκώσουν ἄγγελοι στά χέρια τους». Καί πάλι ὁ Ἰησοῦς ἀπαντᾶ μέ βιβλικούς στίχους: «Δέν πρέπει νά βάλεις σέ δοκιμασία Κύριο τό Θεό σου». Τέλος, ὁ διάβολος τόν ὁδηγεῖ σέ ψηλό βουνό καί τοῦ δείχνει ὅλα τά βασίλεια τοῦ κόσμου καί τοῦ προτείνει: «Ὅλα αὐτά θά σοῦ τά δώσω, ἄν πέσεις νά μέ προσκυνήσεις». Τότε ὁ Χριστός τοῦ λέει: «Φύγε ἀπό μπροστά μου σατανά! Κύριο τόν Θεό σου θά προσκυνᾶς καί αὐτόν μόνο θά λατρεύεις». Καί μόνη ἡ ἀναγωγή τῶν πειρασμῶν στή σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα ἀναδεικνύει τήν ἐπικαιρότητα τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος καί τήν ἀνάγκη ἀλλαγῆς τρόπου σκέψης.

β) Ὁ ἐρχομός τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο συνδέεται μέ τό σωτηριῶδες μήνυμα τῆς μετάνοιας τόσο σέ προσωπικό ὅσο καί σέ συλλογικό ἐπίπεδο. Στό σημερινό εὐαγγέλιο (Ματθ. 4, 12-17) ἡ μετάνοια συνδέεται μέ τήν ἔλευση τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. «Μετανοεῖτε, γιατί ἔφτασε ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» εἶναι τά λόγια τοῦ Χριστοῦ ἀλλά  καί τοῦ Προδρόμου. Τό κήρυγμα τῆς μετάνοιας υἱοθέτησαν διαμιᾶς οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ, οἱ ὁποῖοι συγκρότησαν τόν πρῶτο πυρήνα τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Ἄφησαν τόν πρότερο βίο τους καί ἀκολούθησαν μέ ἄδολη καρδιά τόν Χριστό.

γ) Μέ τή μετάνοια ὁριοθετεῖται ἀπό τή μία μεριά ἡ ζωή πού ἐμπνέεται ἀπό τήν πίστη στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καί ἀπό τήν ἄλλη ἡ ζωή τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἔνταξη στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τήν Ἐκκλησία, ἁγιάζει τόν ἄν- θρωπο καί τόν καθιστᾶ μέτοχο τῶν θείων δωρεῶν. Μέλος τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας καί ὑποψήφιος πολίτης τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν γίνεται κάποιος, ὅταν μετανοήσει, πιστέψει στόν Χριστό, ἀποδεχθεῖ τό εὐαγγέλιό του καί βαπτισθεῖ. Μέ τό βάπτισμα ἀλλοιώνεται ὀντολογικά ὁ ἄνθρωπος. Μπολιάζεται μέ τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τά ὁποῖα στή βιβλική παράδοση παρουσιάζονται κυρίως ὡς σοφία καί σύνεση, γνώση καί εὐσέβεια, φόβος Θεοῦ καί χαρά, εἰρήνη καί δικαιοσύνη, χρηστότητα καί ἀγαθοσύνη, πίστη, ἐλπίδα καί ἀγάπη. Μέ τήν ἐλεύθερη βούληση καλεῖται ὁ χριστιανός νά ἀναδείξει τά χαρίσματα αὐτά στή ζωή του, συνεργώντας στό ἔργο τῆς χάριτος.

δ) Στίς μέρες μας ἐπικρατεῖ ὁ νηπιοβαπτισμός καί ὅλα τά παραπάνω γίνονται δυσδιάκριτα. Τό βάπτισμα συχνά μετατρέπεται σέ κοινωνική τελετή, πού χάνει τήν ἱερότητά του καί τό βαθύ ἐκκλησιολογικό του περιεχόμενο. Θεωρεῖται ὡς μιά καλή συνήθεια καί πολιτιστικό αὐτονόητο. Ἔτσι, ὅταν δέν ὑπάρχει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἐκ μέρους τῶν γονέων, τῶν ἀναδόχων, ἀλλά καί τῶν κληρικῶν γιά οὐσιαστική πνευματική καρποφορία τῶν παιδιῶν πού σταδιακά ἐνηλικιώνονται, τό βάπτισμα καί οἱ εὐεργετικές του συνέπειες λησμονοῦνται. Κι ἐνῶ  ἡ χριστιανική ζωή παραπέμπει στή ζωή τοῦ φωτός, τῆς πραγματικῆς ἐλευθερίας καί τῆς χάριτος, οἱ ἄνθρωποι ἀγαποῦν μᾶλλον τό σκοτάδι παρά τό φῶς. Γι’ αὐτό καί τό μήνυμα τῆς μετάνοιας εἶναι πάντοτε ἐπίκαιρο, ἀφοῦ συμβάλλει στήν ἀνάκτηση τῆς χάριτος τοῦ βαπτίσματος καί τήν ἀποκατάσταση τῆς κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν πηγή τοῦ φωτός, τόν Τριαδικό Θεό.

ε) Πάντως δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι στή λαϊκή παράδοση καί στό συλλογικό ὑποσυνείδητο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ τό χριστιανικό βάπτισμα δέ λησμονεῖται ἐντελῶς. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι κατά τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων πλήθη λαοῦ προσέρχονται στούς ναούς, γιά νά ἁγιασθοῦν καί νά μεταλάβουν τοῦ μεγάλου ἁγιασμοῦ. Τά Θεοφάνεια, πού λέγονται καί Φῶτα, θυμίζουν στόν καθένα τήν ἡμέρα τοῦ θείου φωτισμοῦ καί τῆς εἰσόδου του στήν Ἐκκλησία. Δέν ἀρκεῖ ὅμως ἡ ἐθιμική ὑπενθύμιση τοῦ βαπτίσματος, χρειάζεται καί ὑπαρξιακή μετοχή στή ζωή τοῦ φωτός.

στ) Οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας γεύθηκαν ἐμπειρικά τοῦ θείου φωτισμοῦ καί βίωσαν στό παρόν τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἔχουν ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στό Σωτήρα Χριστό καί γίνονται φορεῖς τῆς γνήσιας ἀγάπης του. Ἀντιμετωπίζουν τούς πειρασμούς ὅπως ὁ Χριστός καί ἀναπαύουν πνευματικά τούς ἀνθρώπους. Μεταγγίζουν θεῖο φῶς καί ἀγάπη αὐθεντική. Κοντά τους ἐλευθερώνεσαι καί νιώθεις τήν αὔρα τῆς θείας παρουσίας. Ἐκεῖνοι συμβάλλουν στή διάλυση τοῦ σκότους, τῆς πλάνης καί τῆς εἰδωλολατρίας καί ὁ λαός «ὁ καθήμενος ἐν σκότει» μπορεῖ νά ἀντικρίζει τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ.

ζ) Ὁ Ἰανουάριος εἶναι γεμάτος ἀπό μνῆμες ἁγίων πού ἀποτελοῦν πραγματικά φῶτα στό σύγχρονο κόσμο. Τό πῶς βέβαια ἔχουν ἀνατραπεῖ τά πράγματα, καί ἡ Ἐκκλησία ἀπό κατεξοχήν χῶρος τῆς χάριτος καί τοῦ φωτός παρουσιάζεται συχνά ὡς φορέας σκοταδιστικῶν ἀντιλήψεων, εἶναι μεγάλο θέμα πού δέν μπορεῖ νά ἀναλυθεῖ στήν παρούσα συνάφεια. Ὑπάρχουν ἱστορικές εὐθύνες γι’ αὐτό, ἀλλά σέ κάθε περίπτωση ὅποιος θέλει προσωπικά νά μεταλάβει τοῦ θείου φωτισμοῦ, μπορεῖ νά ἀναδείξει τά χαρίσματα τοῦ βαπτίσματός του διά τῆς μετανοίας στήν Ἐκκλησία.