Η Υπερηφάνεια στην οικογένεια

του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ελευθερουπόλεως κ. Χρυσοστόμου

«πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται» (Λουκᾶ 18,14)

Ἀπὸ σήμερα, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, εἰσερχόμεθα στὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου, ἡ ὁποία Θεοῦ θέλοντος, θὰ καταλήξη τὸ Μέγα Σάββατο. Ἡ πρώτη δὲ αὐτὴ Κυριακή του εἶναι ἡ γνωστή μας Κυριακη τοῦ τελώνου καὶ φαρισαίου, ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη εὐαγγελικὴ περικοπή, ποὺ ἀκούσαμε σήμερα.

Οἱ δύο πόλοι τῆς βαθυστόχαστης αὐτῆς περικοπῆς εἶναι: ἡ ὑπερηφάνεια, τὸ ἀπατηλό ἐγωϊστικὸ φρόνημα, τὸ ὁποῖο παρασύρει τὸν ἄνθρωπο σὲ πολλὰ ἄτοπα. Τὸ φρόνημα ἐκεῖνο, ποὺ καὶ οἱ ἄνθρωποι γενικῶς ἀπεχθάνονται καὶ προπάντων ὁ Θεὸς καταδικάζει. Καί ἡ ταπείνωση.

Πολὺ καθαρὰ διετύπωσε τὴν ἀλήθεια αὐτὴ ὁ Κύριος μας, ὅταν στὸ τέλος τῆς σύντομης αὐτῆς διδαχῆς του εἶπε στοὺς μαθητές Του. «λέγω ὑμῖν, κατέβη οὖτος (δηλαδὴ ὁ ταπεινὸς τελώνης) δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἤ γὰρ ἐκεῖνος» (δηλαδὴ ὁ ὑπερήφανος φαρισαῖος). Γιατί; Διότι «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».

Τὴν πεντακάθαρη αὐτὴ ἠθικὴ ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου μας ὅλοι πρέπει νὰ ἔχωμε πάντοτε κατὰ νοῦν. Καὶ νὰ ἀποφεύγωμε μετὰ βδελυγμίας τὸ ὑπερήφανο φρόνημα, ἀσπαζόμενοι ἐξ ὅλης καρδίας τὸ ταπεινό, χριστιανικό, εὐαγγελικὸ φρόνημα. Ἰδίως ὅμως πρέπει ἔτσι νά φέρωνται, ὅσοι ἀπεφάσισαν νὰ συμπήξουν τὴν εὐλογημένη οἰκογένεια.

Γενικῶς οἱ ἀνθρώπινες ἀδυναμίες καὶ τὰ πάθη τότε συνήθως φανερώνονται, ξεσκεπάζονται καὶ ἀποδίδουν ὅλη τὴν δυσωδία καὶ τὴν ἀσχήμια τους, δηλαδή τὸν καιρὸ τῆς συμβίωσης μὲ τοὺς ἄλλους. Μόνος ζώντας ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ κρύβη τοῦ ἑαυτοῦ του τὶς ἄσχημες πλευρές, κάτι ποὺ ἀδυνατεῖ νὰ ἐπιτύχη, ὅταν ζεῖ μαζί μὲ ἄλλους ἀνθρώπους, τόσο μάλιστα κοντά, ὅπως συμβαίνει μέσα στὴν οἰκογένεια.

Ὦ! τότε τὸ ὑπερήφανο καὶ ἐγωϊστικὸ φρόνημα! Ἐὰν ἐμφωλεύη σάν φίδι δηλητηριῶδες εἴτε στὸν ἄνδρα, εἴτε στὴ γυναίκα! Πῶς ἄραγε θὰ μπορέσουν νά κτίσουν σιγά – σιγὰ, μὲ τοῦ Θεοῦ τὴν κραταιά βοήθεια, ἐπάνω στὸ θεμέλιο τὸ ἀρραγὲς «τὸν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό», τὸ οἰκοδόμημα τῆς οἰκογένειας, ὅταν ἐκεῖνα τὰ ὑλικά, πού ἀπαιτοῦνται γιὰ τὸ κτίσιμό της, δηλαδὴ ἡ ἀνοχή, ἡ ὑπομονή, ἡ ὑποχωρητικότητα, ἡ κατανόηση, ὅλα αὐτὰ ἐξάγονται ἀπὸ τὸ μεταλλεῖο, πού λέγεται φρόνημα ταπεινὸ; Ἀπὸ ποῦ θὰ τὰ συγκεντρώσουν; Μόνο ἀπὸ τὴν ἀγάπη τους, τὴν κάποτε τόσο σαθρὴ καὶ ἐπιδερμικὴ καὶ ἐπίπλαστη;

Ὅταν ἡ ὑπερηφάνεια καὶ ὁ ἐγωισμὸς τοῦ φαρισαίου τοῦ Εὐαγγελίου μας σήμερα κυριαρχῆ ὡς δαιμονικὸ αἴσθημα καὶ ὀλέθριο στὴ ψυχή, γιὰ παράδειγμα τῆς γυναίκας, πῶς θὰ κατανοήση καὶ πῶς θὰ μπορέση νά ἐφαρμόση ἐκεῖνον τὸν θεμελιώδη νόμον τοῦ Ἀποστόλου «αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ὑποτάσσεσθε ὡς τῷ Κυρίῳ, ὅτι ὁ ἀνὴρ ἐστι κεφαλὴ τῆς γυναικός…» ἤ πῶς θὰ ἀκούση καὶ θὰ δεχθῆ ὡς νόμον τοῦ Εὐαγγελίου τὸν ἄλλον ἐκεῖνον λόγον τοῦ Ἀποστόλου, πού τόσο μερικοὶ παρεξηγοῦν καί πού οὔτε θέλουν νά ἀκούσουν; «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα»; (Ἐφεσίους 5, 22-23, 33).

Ἡ ὑπερήφανη σύζυγος, ἐπειδή ἔχει αὐτὸ ἤ ἐκεῖνο, καθὼς νομίζει, προσόν, ἤ πλεονέκτημα, εἴτε διότι κατάγεται ἀπὸ ἐπιφανῆ οἰκογένεια ἤ εὔπορη, ἤ διότι ἔχει μόρφωση καί θέση ὑψηλή, ἐξανίσταται κατὰ τοῦ θεοπνεύστου λόγου τοῦ Ἀποστόλου καὶ σὲ καμμία περίπτωση δὲν θὰ δείξη ὑποταγή στὸν ἄνδρα ἤ θὰ τοῦ δείξη τὸν πρέποντα σεβασμό. Ἀποτέλεσμα θλιβερό ἡ δυσαρμονία στὸ σπίτι καὶ ἡ προϊοῦσα ἀναστάτωση καὶ ταραχή καί κλονισμός τοῦ γάμου.

Τὸ ἴδιο φυσικὰ συμβαίνει καὶ ὅταν ὁ σύζυγος εἶναι πολύ μακρυὰ ἀπὸ τὴν ἀρετή, ποὺ ἐγκωμιάζομε σήμερα, δηλαδὴ τὴν ταπείνωση. Καὶ τότε τὸ χάος στὴν οἰκογένεια, ὅταν μάλιστα ἡ σύζυγος δὲν ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν χριστιανικὴ ταπείνωση καὶ ἀρετή, δυστυχῶς θὰ ἐπικρατήση. Πολλὲς φορὲς τὸ ἐτονίσαμε στὴν ἀγάπη σας καί δέν πρέπει νά σταματήσωμε νά τό τονίζωμε, ὅτι ἡ δυστυχία στὸ σπίτι δὲν προέρχεται ἀπὸ ἔξω, τόσο ἀπὸ ἐξωτερικοὺς, δυσμενεῖς παράγοντες, ὅσο ἀπὸ μέσα, ἀπὸ ἐσωτερικοὺς παράγοντες, ἀπὸ τὴν ψυχὴ καὶ τὸν χαρακτήρα τοῦ ἀνθρώπου. Καί ἄλλοτε καί ἡ φτώχεια καί οἱ ἀρρώστιες δέν ἔλειπαν ἀπό τά χριστιανικά σπίτια, ἀλλά οἱ ἄνθρωποι δέν χώριζαν μέ τόση εὐκολία, ὅσο σήμερα.

Παίρνοντας ὅμως τὸ βλέμμα μας ἀπὸ τὴν οἰκογένεια, ὅπου δὲν βρίσκει καταφύγιο καὶ προστασία καὶ τιμὴ ἡ ταπεινοφροσύνη, ἀλλὰ ὁ ἐπάρατος ἐγωϊσμὸς καὶ ἡ ὑπερηφάνεια, τὸ στρέφομε πάλι στὸν Κύριό μας, ἀπὸ τὸ πανάγιο στόμα τοῦ Ὁποίου ἐκπορεύθηκε κάποτε ἡ θαυμάσια αὐτὴ σύντομη παραβολή, τοῦ τελώνου καὶ τοῦ φαρισαίου. Καὶ τὸν ἱκετεύομε θερμά, νὰ εὐλογήση τὶς οἰκογένειές μας καὶ νὰ ἐμφυσήση στὶς καρδιὲς ὅλων μας τὸ φρόνημα τὸ εὐαγγελικό, τὸ φρόνημα τὸ σωτήριο τῆς ταπεινοφροσύνης, ἐκείνης τῆς ἀρετῆς, ποὺ ἀνεβάζει στὰ ὕψη τὸν ἄνθρωπο καὶ στὸ πραγματικὸ μεγαλεῖο. Ἀμὴν!