Δέν εἶναι σκοπός τοῦ Θεοῦ ἡ τιμωρία, ὁ ἄνθρωπος αὐτοτιμωρεῖται! – «Ἄκου ἕνα βιβλίο»

Kάθε Σάββατο «Ἄκου ἕνα βιβλίο» μέ τόν ἀρχιμανδρίτη Ἰάκωβο Κανάκη.

Ὁ προφήτης Σοφονίας

Ἡ διδασκαλία τῶν προφητῶν, ἐνῶ παραπέμπει στήν ἐποχή πρίν τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ στή γῆ, γίνεται ὅλο καί περισσότερο ἐπίκαιρη στίς μέρες μας. Ἡ προσέγγιση τῆς προφητικῆς διδασκαλίας καί τῆς δράσης τοῦ προφήτη Σοφονία ἐπιβεβαιώνουν τήν ἄποψη αὐτή.

Ἀρχικά, ἄς δοῦμε μερικά στοιχεῖα γιά τό πρόσωπό του. Γνωρίζουμε ἀπό τό πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου του ὅτι ἦταν υἱός τοῦ Χουσί καί ἀπόγονος τῶν Γοδολία, Ἀμορία καί Ἐζεκία. Πιθανόν προέρχεται ἀπό ἄσημη οἰκογένεια καί ἐπίσης σχετίζεται μέ τήν πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τοῦ Ἰούδα Ἰερουσαλήμ.

Τό ἱστορικό πλαίσιο τῆς δράσης του προσδιορίζεται πρίν ἀπό τήν γνωστή καί σημαντική θρησκευτική μεταρρύθμιση τοῦ Ἰωσία στά 622/621 π.Χ. Αὐτό μπορεῖ ὁ ἐρευνητής νά τό συμπεράνει ἀπό τό γεγονός ὅτι ὁ Προφήτης ἐλέγχει τόν θρησκευτικό συγκριτισμό, τήν ἀλλοίωση δηλαδή τῆς γνήσιας θρησκείας τοῦ Θεοῦ, μέ εἰδωλολατρικές θεότητες, καί πιθανολογεῖται ὅτι χρονικά βρισκόμαστε πρίν τήν θρησκευτική αὐτή μεταρρύθμιση πού παραπάνω μνημονεύσαμε. Ὄντως, ἄν πλησιάσουμε τήν περίοδο τῆς Ἀσσυριακῆς κυριαρχίας, θά δοῦμε ὅτι οἱ βασιλεῖς τοῦ Ἰούδα ἀκολουθούσαν φιλλοασυρριακές πολιτικές, προκειμένου νά ἐξασφαλίζουν περιόδους εἰρήνης, ἀλλά αὐτό εἶχε σάν συνέπεια τήν εἴσοδο εἰδωλατρικῶν ἐθίμων καί ἀντίστοιχης λατρείας. Ὅταν συνῆπτε κάποιος λαός πολιτική συνθήκη προκαλούνταν ταυτόχρονα νόθευση τῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ του. Πάντως ὅπως βλέπουμε στήν ἱστορική συνέχεια, ἡ προαναφερθεῖσα μεταρρύθμιση διόρθωσε κατά πολύ τίς θρησκευτικές αὐτές ἀλλοιώσεις.

Τό βιβλίο περιέχει μόνο τρία κεφάλαια τά ὁποῖα ἀποτελοῦν, θά λέγαμε, μία «ἐγκύκλια ἐπιστολή» τοῦ Προφήτη, ἀφοῦ δέν ἀφοροῦσε μόνο στούς Ἰουδαίους, ἀλλά σέ ὅλα τά ἔθνη.

Πιό συγκεκριμένα περιέχει προφητεία πρός τούς Ἰουδαίους, ἄλλη πρός τούς ὅμορους αὐτῶν λαούς καί τρίτη πρός τήν Ἰερουσαλήμ (κεφ.3) περί τῶν παραπτωμάτων τῶν κατοίκων της. Οἱ χαρακτηρισμοί του εἶναι ἔντονοι καί ὁ ἔλεγχός του δριμύτατος. Κατηγορεῖ τούς ἄρχοντες γιά ἀδικίες εἰς βάρος τοῦ λαοῦ, τούς δικαστές γιά τήν μή ἀπόδοση δικαιοσύνης καί τούς ἱερεῖς ὡς βέβηλους.

Ὅμως ἐκτός τῶν προφητειῶν αὐτῶν ἀπευθύνει καί μία ἀκόμα μέ ἐλπιδοφόρο χαρακτήρα. Εἶναι ἕνα μήνυμα χαρᾶς πού προσφέρει μέ τά λεγόμενά του, ἀφοῦ κάνει ἀναφορά στήν ἀποκατάσταση τῶν Ἰσραηλιτῶν, μέσω κάποιου εὐσεβοῦς ὑπολοίπου, ἀλλά καί στήν σωτηρία καί τῶν ἄλλων λαῶν, πού μέσω τῶν θλίψεων θά Τόν πιστέψουν.

Τά θεολογικά θέματα πού ἀναφέρονται στό βιβλίο ἀφοροῦν στήν «ἡμέρα τοῦ Κυρίου», στό εὐσεβές ὑπόλοιπο, στήν ἁμαρτία καί τήν αἰτία της καί στήν πίστη τῶν ἐθνῶν στόν Θεό μέσω παιδαγωγικῶν μέτρων.

Μέ τήν ἀναφορά αὐτή γίνεται ἀντιληπτό ὅτι πρόκειται γιά γνωστά θέματα, ἀλλά τό σημαντικό εἶναι ὅτι δίνονται μέ ἕναν δικό του προσωπικό ὕφος. Αὐτό τό βλέπουμε καί σέ ἄλλους συγγραφεῖς τῆς Βίβλου, ὅπου τήν μία κοινή ἀλήθεια περιγράφει ὁ καθένας ἀπό τήν δική του ὀπτική. Ἔτσι, ἡ ἀλήθεια παραμένει ἴδια, ἀλλά περιγράφεται μέσα ἀπό διαφορετικές ὀπτικές.

Ὡς πρός τό θέμα τῆς «ἡμέρας τοῦ Κυρίου» μᾶς πληροφορεῖ ὅτι πρόκειται γιά τήν ἔνδοξη παρουσία τοῦ Θεοῦ, πού θά ἀφορᾶ σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ὄχι μόνο οἱ Ἰουδαῖοι, ἀλλά καί «πάντα τά ἔθνη » θά κριθοῦν ἀπό τόν Δίκαιο Κριτή. Περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους προφῆτες ὁ Σοφονίας περιγράφει γλαφυρά καί δραματικά τήν ἡμέρα ἐκείνη τήν φοβερά.

Ἡ ἰδέα περί τοῦ «ἱεροῦ ὑπολοίπου» εἶναι καί αὐτή γνωστή στήν προφητική διδασκαλία. Ὅσο καί ἄν ἡ ἁμαρτία θά κερδίζει ἔδαφος προϊόντος τοῦ χρόνου, θά ὑπάρχει πάντα ἕνας μικρός ἀριθμός ἀνθρώπων, πού θά ζοῦν μέ κέντρο τῆς ζωῆς τους τόν Θεό. Εἶναι εὐσεβεῖς καί ὄχι εὐσεβιστές. Εἶναι ἀληθινοί καί ζοῦν μακρυά ἀπό τό φαρισαϊκό πνεῦμα. Σ᾽αὐτήν τήν οἰκογένεια, σ᾽αὐτό τό περιβόλι θά καρποφορήσει ἡ Θεοτόκος. Αὐτοί οἱ λίγοι εὐσεβεῖς θά ὑπάρχουν πάντοτε μέχρι τήν συντέλεια τῶν αἰώνων.

Ὁ Σοφονίας ἀναφέρεται στήν ἁμαρτία καί πιό συγκεκριμένα στά αἴτιά της. Δύο ἀναφέρει: Ἡ πρώτη εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος φθάνει στήν ἁμαρτία ἀπό τήν ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης στό Θεό καί ἡ δεύτερη ἀπό τήν ἐγωιστική συμπεριφορά του. Ἐπίσης γνωρίζει καί περιγράφει τίς φοβερές συνέπειες τῆς ἁμαρτίας πού εἶναι διαχρονικές.

Τό ζήτημα τῆς «θείας τιμωρίας», ὅσο καί νά ξενίζει τούς ἀναγνῶστες, εἶναι ὑπαρκτό. Καλύτερα θά λέγαμε στήν προσέγγισή μας ὅτι πρόκειται γιά αὐτοτιμωρία, ἀφοῦ τό κλαδί μακρυά ἀπό τό κορμό τοῦ δένδρου δέν ἔχει ζωή. Στούς Ἰσραηλίτες, ἀλλά καί σέ ὅλους τούς λαούς τῆς γῆς, ὁ Θεός δρᾶ παιδαγωγικά. Ἐπιτρέπει δυσκολίες γιά νά προκληθεῖ μέ ἐπίγνωση ἡ μεταστροφή τους. Δέν εἶναι ὁ σκοπός τοῦ Θεοῦ ἡ τιμωρία, ἀλλά ἕνας δρόμος γιά νά ὑπάρξει κοινωνία μαζί Του. Μέ τίς δυσκολίες ὁ ἄνθρωπος ταπεινώνεται καί ἔρχεται «εἰς ἐαυτόν».

Πέρα τῶν ἀνωτέρω, θά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Σοφονίας, ὡς γνήσιος προφήτης, μέσα ἀπό τό κείμενό του βυθίζει τό βλέμμα του στό μέλλον καί βλέπει τήν παρουσία τοῦ Μεσσία σέ δύο διαφορετικά ἔσχατα. Τά πρώτα ἀφοροῦν στήν πρώτη ἔλευσή Του, μέ τήν Ἐνανθρώπησή Του καί στήν δεύτερη μέ τήν ἔνδοξη Δευτέρα Του παρουσία.

Τέλος, ὡς πρός τήν χρήση τοῦ προφητικοῦ κειμένου μποροῦμε νά ἀναφέρουμε τό χωρίο Μτ. 13,41 σέ σχέση μέ τό Σοφ.1,3 καί τό Ἀποκ. 14,5 μέ τό Σοφ.3,13. Ὁ ἐνδιαφερόμενος γιά περαιτέρω ἔρευνα μπορεῖ νά ἀνατρέξει στούς Πατέρες καί Ἐκκλησιαστικούς Συγγραφεῖς: Θεόδωρο Μοψουεστίας (PG 66, 449-474), Κύριλλο Ἀλεξανδρείας (PG 71, 943-1022), Θεοδώρητο Κύρου (PG 81, 1837-1860) καί Ἡσύχιο Ἰεροσολύμων (PG 93, 1559-61).