Να μάθουμε να ζούμε Ευχαριστιακά

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα Ματθ. 14: 14-22

Η αρχαία εκκλησιαστική ερμηνευτική παράδοση έδωσε στο σημερινό θαύμα εκκλησιολογικό και ευχαριστιακό νόημα. Δηλαδή το θαύμα του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων είναι μια προτύπωση του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας. Επομένως μας δίδεται σήμερα η ευκαιρία να διατυπώσουμε μερικές σκέψεις γύρω από το υπερφυές και μέγα αυτό μυστήριο που αποτελεί το κέντρο όλης της εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής. Την ιστορικότητα του θαύματος την περιγράφουν όλοι οι ευαγγελιστές, ο Ματθαίος (14:13-21), ο Μάρκος (6:30-44), ο Λουκάς (9:10-17) και ο Ιωάννης (6:1-14). Υπάρχει και δεύτερο θαύμα που είναι ο πολλαπλασιασμός των εφτά άρτων και «oλίγων ιχθύων» και ο χορτασμός τεσσάρων χιλιάδων ανθρώπων. Αυτό το αναφέρουν μόνον οι Ματθαίος (15:32-39) και Μάρκος (8:1-10). Το μεν πρώτο θαύμα γίνεται για τους ιουδαίους και το δεύτερο θαύμα για τους εθνικούς. Ο Χριστός χωρίς καμία φυλετική διάκριση τρέφει ιουδαίους και εθνικούς. Το βαθύτερο νόημα είναι ότι η εκκλησία τρέφει πνευματικά και υλικά σαν μητέρα όλα τα παιδιά της χωρίς να κάνει διακρίσεις για κανένα.

Τυπολογική είναι η εικόνα αυτή που μας παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Ματθαίος πως ο Χριστός παίρνει στα χέρια του τους άρτους και τους ευλογεί και τους προσφέρει στο λαό, μας παραπέμπει στο γεγονός της παραδόσεως των φρικτών μυστηρίων, του Μυστικού Δείπνου. Μας παραπέμπει ακόμα στο Μωυσή που είναι η πρωτύπωση του Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη, έθρεψε τον λαό τότε με το μεγάλο εκείνο θαύμα του μάννα στην έρημο έτσι και τώρα ο Χριστός ο νέος Μωυσής τρέφει και πάλι τον λαό του με το θαύμα του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων, παρατηρώντας όλα αυτά το μυαλό μας πάει στη σημερινή ευχαριστιακή σύναξη τη Θεία Λειτουργία.

Επίσης περισσότερο τυπολογικό και λιγότερο αλληγορικό χαρακτήρα έχει και η ερμηνεία του Ωριγένη και του Κυρίλλου για τους πέντε χιλιάδες άνδρες και τον αποκλεισμό από τον αριθμό αυτό των γυναικών και των παιδιών (P.G. 13,908CD. 73,453A).To πλήθος αυτό των ανδρών προτυπώνεται στο πλήθος των Ισραηλιτών που απογράφηκε στην έρημο του Σινά, όταν ο Μωϋσής, μετά από εντολή του Θεού, κατέγραψε μόνο τους άνδρες από είκοσι ετών και πάνω (Αριθμ. 1:2-3). Ο πολλαπλασιασμός των άρτων και ο έρημος τόπος, όπου πραγματοποιήθηκε, συνδέεται τυπολογικά με το μάννα που έβρεξε ο Θεός στην έρημο για τους Ισραηλίτες. Επίσης τυπολογικά φαίνεται να συνδέει ο Ωριγένης (P.G. 13,908A) τα δώδεκα κοφίνια των περισσευμάτων με το εξής: «απέστησεν από άρσεων τον νώτον αυτού, αι χείρες αυτού εν τω κοφίνω εδούλευσαν» (Ψαλμ 80:7), το οποίο αναφέρεται στην αγάπη του Θεού προς το λαό του Ιωσήφ, τους Ισραηλίτες, όταν εγκατέλειψαν την Αίγυπτο.

Τυπολογικά στοιχεία κατά την ερμηνεία του θαύματος παρουσιάζει και ο ιερός Χρυσόστομος, ο οποίος συσχετίζει το θαύμα με την ενέργεια του Θεού να δημιουργήσει τη βλάστηση στη γη («βλαστησάτω η γη βοτάνην χόρτου» Γεν 1:11) και τις ζωντανές υπάρξεις στη θάλασσα (εξαγαγέτω τα ύδατα ερπετά ψυχών ζωσών» Γεν 1:20). `Ετσι ο πολλαπλασιασμός των άρτων σημαίνει την κυριαρχία του Χριστού στη γη και των ιχθύων την κυριαρχία του στη θάλασσα (P.G. 58,498).

Το θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων και των ιχθύων δίνει αρκετές αφορμές για δογματικές ερμηνείες. Αρκετοί πατέρες, όπως οι Κύριλλος, Χρυσόστομος, Θεοφύλακτος κ.ά. αναφέρονται σε σημεία όλων των διηγήσεων για να διορθώσουν παρερμηνείες και να καταπολεμήσουν αιρετικές δοξασίες της εποχής τους. Οι δογματικές τοποθετήσεις έχουν χριστολογικό χαρακτήρα. Αναφέρονται δηλαδή στη θεία και την ανθρώπινη φύση του Χριστού, στην ενότητα με τον Πατέρα και στο χαρακτήρα, τον τρόπο και το σκοπό των ενεργειών του. Τα σημεία του θαύματος, τα οποία προκαλούν δογματικό ενδιαφέρον στους ερμηνευτές, είναι τα ακόλουθα τρία: 1) η φράση των Συνοπτικών «και λαβών τους πέντε άρτους και τους δύο ιχθύας, αναβλέψας εις τον ουρανόν ευλόγησεν…» μαζί με την παραπλήσια φράση του Ιωάννη «έλαβεν ουν τους άρτους ο Ιησούς και ευχαριστήσας διέδωκεν…», 2) η ερώτηση του Ιησού, όπως τη διασώζει ο Μάρκος, «πόσους άρτους έχετε;» και η παραπλήσια ερώτηση του Ιησού προς το Φίλιππο, η οποία υπάρχει στη διήγηση του κατά Ιωάννην ευαγγελίου, «πόθεν αγοράσωμεν άρτους;» και 3) το ερώτημα που θέτουν οι ερμηνευτές πατέρες, γιατί ο Ιησούς δεν κάνει το θαύμα «εκ μη όντων»;

Η απάντηση στο ερώτημα, γιατί ο Ιησούς προβαίνει σ’ αυτές τις ενέργειες, το οποίο προκύπτει από το πρώτο σημείο, είναι σε όλους σχεδόν τους πατέρες η ίδια. Ο Κύριλλος τονίζει ότι ο Χριστός ενεργεί συνήθως με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή ως άνθρωπος, επειδή θέλει να κρύψει «οικονομικώς το θεοπρεπές αξίωμα πρίν επιστήναι του παθείν τον καιρόν» (P.G. 13,908A). Ως ασφαλές στήριγμα αυτής της θέσης επικαλείται τα λόγια του Χριστού κατά το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου, όταν σήκωσε τα μάτια του ψηλά και είπε: «πάτερ ευχαριστώ σοι ότι ήκουσάς μου. εγώ δε ήδειν ότι πάντοτέ μου ακούεις, αλλά δια τον όχλον τον περιεστώτα είπον, ίνα πιστεύσωσιν ότι σύ με απέστειλας»(Ιω 11:41-42). Τα λόγια αυτά δείχνουν ότι ο Χριστός ενεργεί με τον τρόπο αυτό, επειδή θέλει, όπως φαίνεται από την τελευταία φράση, να βοηθήσει τους ανθρώπους να καταλάβουν την ιδιότητά του και τη σχέση του με τον Πατέρα. Θέλει, δηλαδή, να διδάξει «τον περιεστώτα όχλον» να καταλάβει ότι ο Θεός τον απέστειλε (P.G. 72,417c.644D). H θέση αυτή φαίνεται να διατυπώνεται για πρώτη φορά από το Μ. Αθανάσιο (P.G. 28,704B). Ο Κύριλλος από όλα τα παραπάνω συμπεραίνει ότι το «ευχαριστώ σοι» του Χριστού κατά την ανάσταση του Λαζάρου, το «ευχαριστήσας» που αναφέρει ο Ιωάννης κατά το θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων και των ιχθύων και το «ευλόγησεν» που αναφέρουν οι Συνοπτικοί για το ίδιο θαύμα πρέπει να ερμηνευθούν ως τρείς πόροι ευχαριστιακοί κατά τον ίδιο τρόπο, δηλαδή «οικονομικώς»(P.G. 73,456B). Οι ενέργειες αυτές του Ιησού κατέπληξαν τους μαθητές του και τον όχλο, οι οποίοι τον είδαν ως «Θεόν όντα και Θεού Υιόν κατά αλήθειαν» ( P.G. 72,645C).

Παρατηρώντας ακόμη την σημερινή περικοπή βλέπουμε ότι έχει μέσα της εκτός απο την τυπολογική, δογματική αλλά και την ευχαριστιακή ορολογία. «Λαβών, αναβλέψας εις τον ουρανόν ευλόγησε, και κλάσας έδωκε τοις μαθηταίς…»(Ματθ. 14:19).

Όταν οι Απόστολοι εφαρμόσουν την εντολή του Χριστού: «δότε υμείς φαγείν» αυτό είναι το μεγαλύτερο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο της Εκκλησίας. Ο Χριστός είναι η κεφαλή και οι Απόστολοι η εκκλησία, η κεφαλή δίνει εντολή στην εκκλησία για να παρέχει στα μέλη της πνευματική και υλική τροφή, για διακονία και έργο έτσι με τέτοιο τρόπο να διαδοθεί ευραίως το κήρυγμα της σωτηρίας που προσφέρει ο Χριστός στον άνθρωπο.

Επομένως η ενότητα της Εκκλησίας και του κόσμου πραγματοποιείται στην θεία Ευχαριστία. Αν θέλουμε να ζούμε κοινωνικά πρέπει να μάθουμε να ζούμε Ευχαριστιακά. Τότε η έρημος της ζωής μας γίνεται πνευματικός σιτοβολώνας. Στην περιοχή του θανάτου ξεπηγάζει η ζωή.

Ιεροδιακόνου Νεκταρίου Γεωργίου –Μητρόπολη Κωνσταντίας