«Ἄκου ἕνα βιβλίο» Β´ Ἔσδρας καί Νεεμίας

Kάθε Σάββατο 

«Ἄκου ἕνα βιβλίο»

μέ τόν ἀρχιμανδρίτη Ἰάκωβο Κανάκη

Τό πιθανότερο εἶναι τά δύο αὐτά βιβλία νά ἀποτελοῦσαν ἕνα, ὅπως ἔχουμε δεῖ καί σέ ἄλλα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Τά ὀνόματα πού ἔχουν λάβει ἀφοροῦν δύο πρόσωπα, τούς ἰουδαίους Ἔσδρα καί Νεεμία. Ὁ πρῶτος ἦταν ἱερέας καί γραμματέας καί ὁ δεύτερος ἀξιωματοῦχος καί ἀργότερα πολιτικός διοικητής τῆς Ἰουδαίας. Καί οἱ δύο εἶχαν κοινά χαρακτηριστικά. Εἶχαν καταφέρει νά γίνουν ἔμπιστα πρόσωπα τῶν Περσῶν καί διακρίνονταν γιά τήν πίστη τους, τόν ζῆλο τους καί τόν πατριωτισμό τους. Ὁ μέν Ἔσδρας μέ τά πολλά χαρίσματά του καί τήν γνώση του στά θρησκευτικά θέματα βοήθησε στά τῆς λατρείας ἐνῶ ὁ Νεεμίας ὡς γνώστης τῶν πολιτικῶν καταστάσεων προώθησε ζητήματα σχετικά μέ τήν ἐθνική ἀσφάλεια καί τήν κοινωνική πρόνοια. Ὅλα αὐτά ἀποτελοῦσαν σημαντικές παραμέτρους γιά τήν παλινόρθωση τῶν ἰουδαίων, πού προέρχονταν ἀπό μιά μακρά περίοδο αἰχμαλωσίας.

Ἡ ὅλη αὐτή ἱστορία τῆς ἀνασυγκρότησης τῆς ἰουδαϊκῆς κοινότητας ἀποτελεῖ καί τό βασικό περιεχόμενο τῶν βιβλίων Β´Ἔσδρας καί Νεεμίας. Χρονικά, ἡ ἱστορία ξεκινᾶ μέ τό διάταγμα τοῦ Κύρου (538 π.Χ.), μέ τό ὁποῖο δίνεται ἡ δυνατότητα ἐπιστροφῆς τῶν αἰχμαλώτων στήν πατρίδα τους καί φθάνει μέχρι τήν δεύτερη ἐπίσκεψη τοῦ Νεεμία στά Ἰεροσόλυμα (464-463π.Χ.).

Ἄν δοῦμε ξεχωριστά τά βιβλία παρατηροῦμε ὅτι στά δέκα κεφάλαια τοῦ « Β´ Ἔσδρα » γίνεται καταγραφή γεγονότων ἀπό τό 538 μέχρι τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ τοῦ Ζοροβάβελ (516π.Χ.). Ἀπό τά ἀναφερόμενα στό βιβλίο σημειώνουμε τήν καταγραφή τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἰερουσαλήμ, πού ἦταν ἀπό τά πρώτα σημαντικά γεγονότα. Ἄλλο σημαντικό θέμα εἶναι ἡ ἀνέγερση τοῦ ναοῦ, ἡ προσωρινή διακοπή τῶν ἐργασιῶν καί τό ἐκ νέου ξεκίνημα.

Ὁ Ἔσδρας στό ἔργο τῆς στήριξης τῶν ἰουδαίων ὡς γνώστης τῶν Γραφῶν ὀργάνωσε τήν θρησκευτική ζωή τῶν ἐπαναπατρισθέντων καί μάλιστα προχώρησε σέ μιά κίνηση πού σήμερα κάποιοι θά χαρακτήριζαν ἀκραία. Πρόκειται γιά τήν διάλυση τῶν ὑφισταμένων γάμων μεταξύ ἰουδαίων καί ἀλλοεθνῶν γυναικῶν, ὅπως καί τήν ἀποτροπή τέτοιων νέων γάμων. Στήν προσπάθεια αὐτή ἡγήθηκε ὁ Ἔσδρας προκειμένου νά μήν ἀλλοιωθεῖ ὁ λαός μέ ξένα ἤθη καί ἔθιμα ἀλλά κυρίως ἀπό τούς θεούς τῶν εἰδωλολατρῶν.

Τό βιβλίο Νεεμίας ἀποτελεῖται ἀπό δεκατρία κεφάλαια καί χρονικά ἐκτείνεται ἀπό τό 445 π.Χ. μέχρι τό 433 π.Χ. Μέσα σέ αὐτά περιλαμβάνονται οἱ προσπάθειες τοῦ Νεεμία νά στηρίξει τούς πρώην αἰχμαλώτους ἰουδαίους, πού ἀντιμετωπίζουν προβλήματα στήν ἐγκατάστασή τους. Πράγματι, ἡ παρουσία του ἐμψύχωσε τούς ἰουδαίους καί μάλιστα ὅλοι ἀκολουθοῦσαν μέ πιστότητα τίς ἐντολές του. Περιτειχίζει λοιπόν τήν πόλη, ὀργανώνει τήν ἄμυνα ἀλλά στρώνει καί ἐπιθετικά σχέδια.

Ἡ ἀναφορά τοῦ βιβλίου στόν Ἔσδρα μᾶς δίνει μιά σημαντική πληροφορία πού ἰσχύει μέχρι καί σήμερα. Αὐτός ὡς θρησκευτικός ἡγέτης διαβάζει δημοσίως στούς ἀνθρώπους τόν Νόμο καί στήν συνέχεια τόν ἐξηγεῖ, τόν ἑρμηνεύει. Στήν συνέχεια προσεύχεται ἐκτενῶς γιά τόν λαό καί τό ἀποτέλεσμα εἶναι ἡ ἐκδήλωση μετάνοιας ἀπό τούς ἀνθρώπους. Αὐτός ὁ τρόπος εἶναι ὁ ἴδιος μέ ἐκεῖνον πού μᾶς προτρέπουν νά προσεγγίζουμε τά θέματα οἱ ἅγιοι Πατέρες.

Ὁ σκοπός συγγραφῆς τοῦ βιβλίου εἶναι ὁ τονισμός περί τῆς πιστότητας τῶν λόγων τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἰουδαίους. Ὅ,τι εἶχε προαναγγελθεῖ καί προφητευθεῖ γίνεται πραγματικότητα ἀκόμα καί μέ ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ στήν ἱστορία, ὅπως ἡ ἀπόφαση τοῦ Πέρση βασιλιᾶ Κύρου γιά ἀπελευθέρωση τῶν αἰχμαλώτων. Δέν εἶναι ἡ ἱστορία τυχαῖα πλοκή γεγονότων.

Ἕνα δεύτερο πού τονίζεται στά κείμενα εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἄφησε ποτέ τόν λαό ἀπροστάτευτο καί μόνο, ἀφοῦ καί στίς δυσκολίες τοῦ ἐπαναπατρισμοῦ ἔστειλε ὡς ἀντιπροσώπους Του δύο σπουδαίες μορφές, τόν Ἔσδρα καί τόν Νεεμία.

Ἡ διδασκαλία τῶν βιβλίων μπορεῖ νά καταγραφεῖ συνοπτικά στίς ἑξῆς ἰδέες:
α) Στήν συνέπεια τῶν ὅσων εἶχε ὑποσχεθεῖ στούς ἰουδαίους καί στήν βεβαιότητα ὅτι εἶναι ὁ λαός πού ἔχει ἐκλέξει γιά ἕναν ἰδιαίτερο σκοπό, ὅπως ἐπίσης καί γιά τήν ἀνανέωση αὐτῆς τῆς ὑπόσχεσης. β) Στήν ἀνοικοδόμηση ναοῦ καί στήν γενικότερη εὔρυθμη λειτουργία τῆς λατρείας
καί γ) στήν ἰδέα πού προείπαμε ὅτι ἡ ἱστορία κατευθύνεται ἀπό τόν Θεό καί δέν εἶναι τυχαῖα πλοκή γεγονότων. Σέ αὐτήν τήν τρίτη ἰδέα, ὡς παράδειγμα νά σημειώσουμε ὅτι «ὁ Νεεμίας δέχεται τίς ἀποφάσεις τοῦ Θεοῦ καί καλεῖται νά τίς πραγματοποιήσει πρός ὄφελος τοῦ λαοῦ του ἀλλά καί ὁ βασιλιᾶς Κύρος ὁδηγεῖται ἐμπνεόμενος ἀπό τό Θεό, στήν ἔκδοση τοῦ σχετικοῦ μέ τήν πολιτική ἐλευθερία τῶν ἰουδαίων διατάγματός του (Β´Ἔσδρ.1,1-4). Ὁ Θεός μεταβάλλει τή διάθεση τοῦ βασιλιᾶ Δαρείου καί ἐπιτρέπει τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ (Β´Ἔσδρ.6,22). Τό αὐτό πράττει καί στήν περίπτωση τοῦ βασιλιᾶ Ἀρταξέρξη Α´, παρακινώντας τον νά δώσει στό Νεεμία ἄδεια καθόδου στήν Ἰερουσαλήμ καί οἰκονομική ἐπιχορήγηση γιά τήν ἀνέγερση τῶν τειχῶν της (Β´Ἔσδρ.7, 12-26)».

Αὐτά εἶναι τά βασικά σημεῖα τοῦ βιβλίου, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν συνέχεια τῶν ὅσων ἔχουν λεχθεῖ καί σέ προηγούμενα βιβλία, ἀφοῦ ἡ Βιβλική ἱστορία συνεχίζεται καί ἀλήθειες περί τοῦ Θεοῦ, ὅπως γνωρίζουμε, βρίσκονται σέ ὅλα τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.